Radiomir Panerai: dodelijk licht
Panerai heeft een fascinerende en kleurrijke geschiedenis die is verweven met de historie van Rolex en eveneens met die van de Koninklijke Italiaanse Marine, de Duitse Kampfschwimmer’s en het Egyptische leger. Vele denken dat Rolex en Panerai als verre neven zijn maar in werkelijkheid zijn ze veel meer als broers.
In 1860 opende Giovanni Panerai (1825-1897) een horloge winkel in Florence (I) waar zakhorloges van hoge kwaliteit verkocht werden.
In 1864 startte Guido Panerai & Figlio in Florence. Zij waren gespecialiseerd in mechanieken en het ontwerpen en produceren van hoogwaardige apparatuur voor de Italiaanse Marine. Uit dit bedrijf zou uiteindelijk Officine Panerai ontstaan.
In het begin van de 20ste eeuw ontstond Orologeria Svizzera wat veel meer deed dan het verkopen van horloges. Zij verkochten gereedschappen en accessoires voor precisie werk en hadden eveneens een reparatie afdeling voor horloges en klokken wat leidde tot de eerste school voor uurwerkmakers in Florence.
In 1915 ontwikkelde en patenteerde Guido Panerai een proces waarmee lichtgevende markers gemaakt konden worden voor de apparatuur van de Italiaanse Marine. De naam die hij er aan gaf was Radiomir.
Het is aannemelijk dat Guido Panerai geen idee had dat zijn Radiomir extreem gevaarlijk en zeer giftig was omdat het gebaseerd was op Radium wat een van de meest radioactieve chemische elementen is die er bestaan.
In het periodiek systeem der elementen heeft Radium atoomnummer 88 en zijn symbool is Ra. Radium is meer dan een miljoen keer meer radioactief dan dezelfde massa Uranium en het heeft een halfwaardetijd van 1602 jaar.
Guido Panerai zag als groot voordeel van Radium dat het geen externe bron van energie nodig heeft om licht te kunnen geven.
‘ Nothing in life is to be feared, it is only to be understood. Now is the time to understand more, so we may fear less ‘- Marie Curie (1867-1934)
Radium was ontdekt door de beroemde Nobelprijs winnende natuur- en scheikundige Marie Curie, samen met haar echtgenoot Pierre Curie. Marie Curie ontdekte niet alleen radioactiviteit maar gaf het ook de naam. Madame Curie, in 1867 geboren in Polen, was de eerste wetenschapper die twee verschillende Nobelprijzen won.
Marie vertrok in 1891, op 24 jarige leeftijd, naar Parijs om te gaan studeren aan de Universiteit van Parijs. Hier behaalde zij haar diploma’s en voerde zij haar wetenschappelijke experimenten uit die de wereld zouden veranderen. Marie was getrouwd met Pierre Curie, een co-laureaat van de Nobelprijs. Haar dochter Irene Joliot-Curie en haar schoonzoon Frederic Joliot waren beide ook Nobelprijs winnaars. De conversatie bij het kerstdiner in huize Curie ging zeer waarschijnlijk niet alleen over het weer!
Marie Curie ontdekte twee elementen van het periodiek systeem, radium en polonium. De laatste vernoemde zij naar haar geboorteland Polen.
Zij was een pionier op het gebied van de stralingstherapie waarbij radioactieve isotopen gebruikt werden om kankercellen te doden. Marie en haar echtgenoot ontdekten in 1898 radium in pitchblende (pitchblende, ook wel uraniniet genoemd, is een mineraal dat hoofdzakelijk bestaat uit oxides van het element uranium, UO2 en UO3. Het is de hoofdbron voor uranium. Het mineraal is zwart van kleur, vandaar determ ‘pitch’. Duitse mijnwerkers spraken van ‘blende’ omdat ze geloofden dat het
bestond uit talloze verschillende metalen die door elkaar ‘geblend’ waren. Uit het verval van uranium ontstaat o.a. radium) dat afkomstig was van de regio Noord Bohemen in de voormalige Tsjechische Republiek.
In 1910 isoleerden Curie en Andre-Louis Debierne radium als een puur metaal door een proces van elektrolyse van een zuivere radium chloride oplossing waarbij een lood cathode gebruikt werd en het werd gedestilleerd in een atmosfeer van waterstofgas.
Helaas werd de blootstelling aan radium verantwoordelijk gehouden voor de vroegtijdige dood van Marie Curie.
Het zilverwit kleurige metaal Radium werd gebruikt als zelfvoorzienende bron van licht voor horloges, vliegtuigschakelaars, klokken en de wijzerplaten van velerlei instrumenten. Niemand realiseerde zich dat dit materiaal zeer radioactief en dodelijk was.
Ook Guido Panerai zal zich hier niet van bewust zijn geweest toen hij in 1915 zijn patent aanvroeg voor Radiomir.
Illustratief voor wat dit alles in de praktijk betekende voor het omgaan met radium is een beroemd stuk uit de Amerikaanse geschiedenis, genaamd ‘The Radium Girls’.
The Radium Girls waren een groep vrouwelijke fabrieksarbeiders die vergiftiging met straling aan den lijve ondervonden door het verven van horloge wijzerplaten met lichtgevende, op radium gebaseerde verf in 1917 in Orange, New Jersey. De Girls was verteld dat de verf onschadelijk was. Ondertussen kregen zij dodelijke hoeveelheden binnen doordat zij met hun lippen een puntje maakten van de kamelenharen op hun kwastjes. Zij vonden het materiaal zo leuk dat zij ook hun nagels er mee begonnen te lakken, zich er mee opmaakten en het zelfs op hun tanden smeerden.
Vervolgens lieten zij bij bosjes het leven. Vijf Girls hebben een rechtzaak aangespannen tegen hun werkgever, U.S. Radium Corporation, vanwege het krijgen van een werkgerelateerde aandoening. Na vele jaren en inspanningen hebben ze deze zaak weten te winnen.
Radium werd in die tijd voor van alles en nog wat gebruikt. Ingrediënt in voeding voor de smaak en als bewaarmiddel. Het werd ook toegevoegd aan tandpasta, haargel en het werd zelfs in sommige voedingsmiddelen gestopt vanwege de helende werking.
De eerste horloges die Rolex voor Panerai heeft gemaakt hadden Radiomir Panerai op de wijzerplaat staan en deze radioactieve horloges zijn gemaakt tot 1954. Deze horloges zijn nog steeds hoogst radioactief. Sommige mensen laten zich zand in de ogen strooien doordat de wijzerplaat geen licht meer geeft maar het gevaarlijk radium is er nog steeds. Radium geeft licht door het contact met zinksulfide en op een gegeven moment is alleen de zinksulfide op, niet het radium. Op de Geiger teller is te zien dat er nog steeds sprake is van radioactiviteit.
Ondanks dit hele verhaal zijn de originele Radiomir Panerai horloges een zeer geliefd verzamelaarobject. In de USA worden er bedragen van $ 100.000 en hoger voor betaald (hopelijk inclusief antistralingspak).
Jaap Bakker
Geef een reactie