Johannes Calvijn: grondlegger van de Zwitserse horloge industrie
Johannes Calvijn
Johannes Calvijn(Jehan Cauvin) werd op 10 juli 1509 geboren als vierde van de zes kinderen van Gerard Cauvin en Jeanne Lefranc. Calvijn was een belangrijke Frans-Zwitserse christelijke theoloog tijdens de Reformatie en is de naamgever van een protestants-christelijke stroming, het calvinisme. Als reformator wordt Calvijn vaak in een adem genoemd met Maarten Luther die zijn 95 stellingen poneerde in 1517, toen Calvijn 8 jaar oud was.
Op de geboorteplek van Calvijn is nu het Musée Jean Calvin gevestigd. Van zijn geboortehuis is alleen nog het trappetje over.
Als kind bezocht Calvijn met zijn moeder het bedevaartsoord Ourscamp, enkele kilometers buiten Noyon. Hier kuste Calvijn een reliek van de heilige Anna.
Door een geschil met het kapittel kon Calvijn geen priester, de wens van zijn vader worden, maar ging hij rechten en letteren studeren waarna hij in 1532 doctor in het recht werd in Orleans. In hetzelfde jaar schreef hij als humanist zijn eerste boek, een commentaar op Seneca’s verhandeling ‘De clementia’ (over de zachtmoedigheid of goedertierenheid). Calvijn’s boek was een hulde aan Erasmus van Rotterdam die in 1529 een grote Seneca uitgave had laten verschijnen. Het boek van Calvijn was niet uitgesproken Bijbels.
In de kathedraal Notre Dame in Noyon had Calvijn tot 1534 een eigen altaar, gewijd aan La Gesine (de barende maagd). Een deel van de opbrengst, enkele mudden graan per jaar, was bedoeld om zijn opleiding te betalen.
In 1534 ging Calvijn definitief over tot de reformatie toen hij in de grotten van Saint-Benoit-la-Foret en Crotelles (nabij Poitiers) voor het eerst het avondmaal vierde. Hij vierde dit avondmaal met vluchtelingen.
Calvijn reisde in 1536 naar Genève waar de predikant Guillaume Farel zijn hulp in roep met het hervormen van de kerk. Beide wilden zij dat de Bijbel het leven van de burgers zou gaan beheersen maar dit stuitte op groot verzet van de libertijns gezinde bevolking. Uiteindelijk weigerde ook het bestuur van Genève in te gaan op hun eisen en na een geschil rond het avondmaal tijdens de paasdienst werd Calvijn verbannen uit de stad.
Calvijn Institutie
Echter, in 1540 zaten er een aantal Calvijn aanhangers in de gemeenteraad van Genève en na het onderhandelen over de voorwaarden keerde Calvijn in 1541 terug in Genève waar hij opnieuw predikant werd. Samen met zijn collega Pierre Viret startte Calvijn direct na zijn terugkomst met het opstellen van een nieuwe kerkorde. Complicerende factor hierbij was dat Genève overspoeld werd met Franse vluchtelingen wat veel onrust veroorzaakte bij de autochtone bevolking. In 1559 stichtte Calvijn in de stad een academie, de huidige Universiteit van Genève.
Universiteit van Genève
Calvijn was een verklaard aanhanger van de vijf sola’s van de reformatie. In de wijze waarop God met de mensen omging was hij overtuigd van de predestinatie of uitverkiezing. Daarmee werd uitgesloten dat zogenoemde ‘goede werken’ bij zouden kunnen dragen tot verzoening met God, de goddelijke rechtvaardiging lag reeds van te voren vast. Wel bleef ieder mens tijdens zijn leven verantwoordelijk voor zijn daden.
Op 27 mei 1564 overleed Calvijn in Genève.
De religieuze kaart van Europa in de 16e eeuw.
In de Bibliotheque du Protestantisme Francais aan de Rue des Saints Peres worden werken van Calvijn bewaard. Boven de deur van de leeszaal staat de volgende tekst: “Post Tenebras Lux” (“Na de Duisternis het Licht”).
Dat de invloed van Calvijn reikte tot in Nederland blijkt uit dit document.
Het is een vuurwerkverbod voor de stad Leiden in 1735. Bij overtreding moest een boete betaald worden van 30 zilveren guldens, dit is nu ruim 1200 euro.
Calvijn staat bekend als iemand die zeer streng in de leer was en niet iemand die daar ook maar een duimbreed op toe zou geven. Toch zijn er wel voorbeelden waaruit blijkt dat hij toleranter kon zijn dan de reputatie die hij heeft.
Er is een aantal jaren geleden een brief geveild waarin het ging over iemand die zelfmoord had gepleegd en Calvijn reageerde daar zeer beminnelijk op. Een ander voorbeeld is het verhaal van Michael Servet. Deze had in 1553 anoniem het boek ‘Restitutio Christianismi’ gepubliceerd met kritiek op Calvijn en diens Insitutie. Calvijn had reeds aangekondigd hem om te laten brengen als hij de kans kreeg en toen Servet tijdens een kerkdienst (geleid door Calvijn!) werd herkend, werd hij direct in de boeien geslagen. Volgens de rechtbank was hij een ketter en werd veroordeeld tot de brandstapel. Ondanks zijn eerdere emoties heeft Calvijn vervolgens zijn uiterste best gedaan de straf om te zetten naar onthoofding, wat minder gruwelijk is (op 27 oktober 1553 werd Servet toch op de brandstapel om het leven gebracht). In de aanloop naar de executie is Calvijn nog een aantal malen bij Servet op bezoek geweest in de gevangenis.
Zo is er toch een genuanceerd beeld van Calvijn ontstaan.
Een van de gevolgen van het calvinisme was dat uiterlijke frivoliteiten verboden werden. Voor juweliers en goudsmeden zat er maar een ding op: horlogemaker worden. Horloges waren wel toegestaan omdat deze een duidelijke functie hadden. Er waren nogal wat mensen die in de zomer het land bewerkten en gedurende de winter horloges of onderdelen hiervoor maakten.
Calvijn’s strengheid en de geboorte van de Zwitserse horloge industrie
In 2009 was het Calvijnjaar en horlogefabrikant Andersen heeft toen een Johannes Calvijn horloge uitgebracht.
Grappig detail is nog dat Andersen ook verscheidene horloges heeft gemaakt onder de naam ‘Eros’ en het is zeer de vraag of Calvijn de afbeeldingen op deze wijzerplaten had kunnen waarderen.
Johannes Calvijn
Jaap Bakker
