Op 22 maart 1881 werd Hans Wilsdorf geboren in Kulmbach, Beieren (D) in een succesvolle, middenklasse familie van ijzerhandelaars. Op zijn twaalfde werd Wilsdorf wees en namen een oom en tante zijn opvoeding op zich. Zij stuurden hem direct naar een internaat in Coburg (40 km van zijn thuis). Wilsdorf had hier een vreselijke tijd en hij stortte zich totaal op het schoolwerk om te overleven. Het feit dat hij zich hier de Engelse taal volledig machtig maakte bleek een zeer vooruitziende blik naar de toekomst.
Op een dag vond Wilsdorf het welletjes geweest op het internaat en hij vertrok naar Zwitserland om te gaan werken voor een handelaar in parels. Gaandeweg leerde hij het vak en wat hem opviel was dat het bedrijf, zonder iets te produceren, een goede winst maakte. Het bedrijf kocht de parels in bij verschillende markten en vervolgens werden ze gesorteerd, werd de graad bepaald en werden ze verpakt voor de verkoop aan juweliers. Al met al een zeer goede leerschool voor Wilsdorf.
Uiteindelijk vond hij een baan bij het groeiende horlogebedrijf Cuno-Korten in Zwitserland. Zijn kennis van het Engels was de reden dat hij was aangenomen. Wilsdorf deed de correspondentie met het Britse Rijk en de USA wat op dat moment de rijkste naties waren. Het was bij dit bedrijf dat de levenlange passie van Wilsdorf voor uurwerken en hun accuraatheid werd aangewakkerd.
In 1905 werd de basis gelegd voor het ontstaan van Rolex. In dat jaar startte Wilsdorf, samen met zijn zwager James Davis, de horloge import firma Wilsdorf & Davis in Londen.
Direct liet Wilsdorf zien een groot visionair te zijn. Hij voorzag een trend waarbij zakhorloges steeds meer vervangen zouden worden door polshorloges. Hij wist een kleine uurwerkfabrikant, Hermann Aegler, in Bienne (Zw) ervan te overtuigen om uurwerken te gaan maken die klein genoeg waren om in een polshorloge te passen. Het fenomeen polshorloge werd met het nodige cynisme ontvangen. Met een mooi zakhorloge dwong een man respect af en er werden zelfs uitspraken gedaan dat een heer eerder een rok dan een polshorloge zou dragen! Horlogemakers waren bang dat het uurwerk te klein zou zijn om voldoende nauwkeurig te zijn en om opgewassen te zijn tegen de constante beweging van de pols. Ze vreesden ook voor de invloed van stof en vuil op het delicate uurwerk. Er waren maar weinig fabrikanten bereid om polshorloges te maken.
Wilsdorf zag de terughoudendheid van de horloge industrie als een uitdaging om de uurwerken steeds kleiner en nauwkeuriger te maken. In samenwerking met Aegler, die inmiddels de reputatie hadden goede lever escapement uurwerken te maken, werd een klein kaliber ontwikkeld. De eerste order was een mijlpaal omdat de waarde (enkele honderdduizenden Zwitserse franken) ervan vijf maal het totale kapitaal van Wilsdorf & Davis bedroeg.
Vanaf dit moment fabriceerde en verkocht Wilsdorf horloges (kast en uurwerk werden geïmporteerd vanuit Bienne). Hij wilde dat zijn horloges beschikbaar waren voor een breed publiek, betaalbaar, stijlvol en accuraat. Wederom bleek de visie van Wilsdorf geniaal. Hij bood de horloges aan met een variëteit in de kast ontwerpen: sportief, casual, formeel en nog andere vormen. Gevolg hiervan was dat de klanten meerdere horloges aanschaften, afhankelijk van de kleding en de activiteiten die men ondernam. Met name onder de sportieve heren in Engeland was het polshorloge zeer populair.
Alle onderdelen van de horloges van Wilsdorf kwamen van verschillende plaatsen. Bovendien was het toen nog de gewoonte dat de naam van de leverancier op de wijzerplaat en op het kaliber stonden. Wilsdorf besefte zich dat de ontwikkeling van zijn eigen merk van groot belang was om zich te onderscheiden van de concurrentie die hij als inferieur beschouwde omdat ze niet de strenge testen ondergingen waar hij zijn eigen horloges aan onderwierp.
Wilsdorf & Davis lieten op 2 juli 1908 de naam Rolex in La-Chaux-de-Fond (Zw) vastleggen als handelsmerk. Over de oorsprong van het woord Rolex doen verschillende verhalen de ronde. Het zou een samentrekking zijn van Horlogerie en Exquisite en anderen beweren dat het een afkorting zou zijn van Rex Horologlorum. Het meest waarschijnlijk is echter dat Wilsdorf zich heeft laten inspireren door George Eastman die in 1884 zijn camera niet Eastman 25 maar Kodak noemde. Eastman zei al dat een merknaam kort, scherp en ongevoelig voor spelfouten, wat de identiteit zou vernietigen, moest zijn. Bovendien moest het, met het oog op de wetgeving voor merknamen, niets betekenen. Voor Wilsdorf was nog van belang dat de naam goed zou passen op een wijzerplaat en dat het in de meeste Europese talen makkelijk uitgesproken kon worden.
Kortom, het woord Rolex is bedacht in het geniale brein van Hans Wilsdorf.
Wilsdorf heeft in het begin nog een hele strijd, die hij niet had voorzien, moeten voeren om de naam Rolex op het horloge te krijgen en niet die van de leverancier. De Rolex uurwerken droegen in die tijd ook de volgende namen: X/L, W/D, Marconi, Genex, Rolco, Oyster en Tudor.
Hieronder volgt een beknopt overzicht van de belangrijkste feiten in de Rolex geschiedenis leidend tot de Rolex Oyster perpetual:
– 1910: Test van een Rolex uurwerk door de School of Horology in Bienne (werd later een van de officiële instituten voor het testen van uurwerken). Het werd beoordeeld als excellent en bekroond met een chronometer certificaat, het eerste polshorloge ter wereld met een dergelijk certificaat.
– 1914: Rolex uurwerk bekroond met het Class A Certificate door de Kew Observatory in Engeland. Het polshorloge was de eerste die deze test, normaliter bedoeld voor grote chronometers, met glans doorstond. De test bestond ondermeer uit het testen van de nauwkeurigheid in vijf posities en in drie verschillende temperaturen. Vanaf dit moment kreeg iedere Rolex chronometer een Official Timing Certificate.
– 1919: Na de Eerste Wereldoorlog steeg de importbelasting naar 33% en was Wilsdorf gedwongen om Engeland te verlaten en naar Zwitserland te gaan. Hier richtte hij in Geneve Montres Rolex S.A. op. Later leidde dit tot het samengaan van Rolex S.A. of Geneva en Manufacture des Montres Rolex S.A. of Bienne (Jean Aegler) waarbij een bedrijf ontstond dat gecontroleerd werd door de Hans Wilsdorf Foundation (een instituut met als doelstelling een deel van de winst uit te geven aan goede doelen. De Foundation werd in 1945 door Wilsdorf, die geen kinderen had, opgericht).
– In de jaren die volgden werden alle uurwerken voor Rolex geleverd door Aegler of Bienne. Waar andere fabrikanten die ook Aegler uurwerken gebruikten deze direct in het horloge plaatsten, onderwierp Rolex de geleverde horloges verhogen.
Volgens Wilsdorf waren er 3 componenten waaraan een polshorloge moest voldoen: precisie, waterdichtheid en automatische opwinding (hij vond zelfs dat 1 component eigenlijk zinloos was zonder de andere twee). Door de jaren heen waren horlogemakers hier mee bezig geweest (het monteren van uurwerken aan een strenge test van 7 dagen. Rolex bleef de standaard voor stofkappen en het maken van de kast uit een stuk) maar dat had geen oplossing geboden voor de kwetsbaarste onderdelen, de kroon en het opwindsysteem. Wilsdorf besefte zich dat een horloge zo goed was als de mate waarin de kast de onderdelen kon beschermen. Voor Rolex was dit vraagstuk bijzonder relevant want inmiddels werden de horloges ook in Afrika en het Verre Oosten verkocht. De schepen vanuit Engeland deden er zo lang over dat 50% van de polshorloges geroest aankwamen.
– 1926: De creatie van de Rolex Oyster, een polshorloge waarbij de kroon vast geschroefd zat aan de kast met een twin lock systeem. Net als bij een oester was de kast nu lucht- en waterdicht. Voor de Oyster werd testapparatuur gemaakt waarbij hoeveelheden water van 0,05 mg in de kast gedetecteerd konden worden als het horloge ondergedompeld was in water. In 1925 werd, na een intensieve reclamecampagne, het Rolex trademark gelanceerd en vanaf 1927 hadden alle Rolex horloges de naam aan de binnenkant van de kast, op het uurwerk en op de wijzerplaat.
– 1927: Mercedes Gleitze, een jonge stenografeer uit Londen, zwom het Kanaal over met een Rolex Oyster als onderdeel van haar uitrusting (zie artikel ‘Mercedes Gleitze’). Als onderdeel van het PR offensief hadden juweliers aquaria in hun etalages staan met een Rolex en ronddolende goudvissen er in. De Rolex Oyster was nu gegarandeerd waterdicht tot een diepte van 100 m.
Een volgende gebeurtenis die de betrouwbaarheid van een Rolex onder alle omstandigheden bevestigde was de vlucht die Luitenant Cathcart Jones maakte. Hij vloog van Londen naar Melbourne en weer terug, een reis van 25.000 mijl, waarna zijn Rolex slechts enkele seconden afweek. Sinds deze gebeurtenis hebben Rolex horloges vele mensen bijgestaan in barre tochten naar de hoogste bergtoppen en de dieptes van de zee.
– De laatste uitdaging voor Rolex was nu het ontwikkelen van een automatisch opwindsysteem voor hun polshorloges. Halverwege de 19e eeuw had Abram-Louis Perrelet Senior, een horlogemaker uit Le Locle (Zw), het eerste automatische systeem uitgevonden. Abram-Louis Breguet in Parijs en Recordon in Londen perfectioneerden het systeem maar het is maar 20 jaar toegepast omdat het veel te kwetsbaar was.
Na de Eerste Wereldoorlog ontwikkelde de Engelsman John Harwood een automatisch opwindsysteem maar ook dit voldeed niet aan de eisen van Wilsdorf. Voor hem moest het ideale systeem compleet automatisch zijn, stil, in beide richtingen kunnen draaien, soepel zijn en geen gebruik maken van buffer veren. Het grootste probleem was echter dat het systeem bestand moest zijn tegen de continue bewegingen van de pols en dat de hoofdveer hierdoor niet overbelast mocht raken.
– 1928: De Rolex Prince, een rechthoekig model met twee wijzerplaten, verscheen op de markt en was een direct verkoopsucces. In Engeland werd er gesproken over ‘The watch for a gentleman of distinction’.
1931: De laatste stap naar de ideale Rolex werd gezet. Emile Borer, hoofd techniek van Rolex, vond de ‘Rotor’ uit. Deze voldeed aan alle eisen voor het automatische opwindsysteem. Het nieuwe onderdeel was half maanvormig en
– draaide door de zwaartekracht bij iedere polsbeweging. Eindelijk had de Rolex Perpetual het daglicht gezien. Bijkomend voordeel van dit systeem was dat het uurwerk nauwkeuriger liep dan een hand opgewonden uurwerk omdat de spanning op de hoofdveer constanter was dan bij een horloge dat eens in 24 uur met de hand werd opgewonden.
Met de Rolex Oyster perpetual werd de basis gelegd voor het enorme succes van het bedrijf. Vele varianten volgden en Rolex horloges hebben alle uithoeken van de planeet gezien. Keer op keer bleken zij uitermate betrouwbare metgezellen te zijn die onder de meest moeilijke omstandigheden hun werk bleven doen.
Dit alles hebben wij te danken aan de briljante Hans Wilsdorf die over zeldzame visies bleek te beschikken en iedere keer de juiste stap wist te zetten om de toekomst van polshorloges te bepalen.
Moge hij nooit vergeten worden.
Jaap Bakker
